Związek traumy i zaburzeń odżywiania – jak trudne doświadczenia wpływają na relację z jedzeniem?

Zaburzenia odżywiania to złożone problemy psychiczne, które dotyczą nie tylko ciała, ale przede wszystkim emocji i psychiki. Coraz więcej badań wskazuje, że u wielu osób u podłoża anoreksji, bulimii czy kompulsywnego objadania się leżą traumatyczne doświadczenia z dzieciństwa. Przemoc, odrzucenie czy krytyka wyglądu mogą na trwałe zniekształcić obraz siebie i wpłynąć na sposób regulowania emocji – a jedzenie staje się wtedy narzędziem radzenia sobie z bólem psychicznym.

W tym artykule przyjrzymy się bliżej, jak trauma wpływa na rozwój zaburzeń odżywiania, jakie mechanizmy psychiczne w tym uczestniczą i jaką rolę odgrywa psychoterapia  w procesie zdrowienia.

Trauma z dzieciństwa a zaburzenia odżywiania

Trauma psychiczna to doświadczenie, które przekracza możliwości emocjonalnego poradzenia sobie – pozostawia głęboki ślad w psychice, często wpływając na całe późniejsze życie. W kontekście zaburzeń odżywiania szczególnie znaczące okazują się:

• Przemoc fizyczna lub psychiczna – dziecko, które doświadcza krzywdy od osób najbliższych, uczy się, że świat jest niebezpieczny, a ono samo „nie zasługuje” na bezpieczeństwo.

• Odrzucenie emocjonalne – brak uwagi, ciepła i wsparcia buduje poczucie bezwartościowości, które w dorosłości często znajduje odzwierciedlenie w braku akceptacji własnego ciała.

• Krytyka wyglądu i porównywanie – wyśmiewanie z powodu wagi czy sylwetki szczególnie mocno uderza w obraz siebie i staje się podłożem restrykcyjnych diet, kompulsywnego objadania się lub napadów bulimicznych.

• Zaniedbanie – brak stabilności emocjonalnej w domu powoduje, że jedzenie staje się jedynym dostępnym „źródłem ukojenia”.

Badania wskazują, że osoby, które doświadczyły w dzieciństwie traumy, są nawet kilkukrotnie bardziej narażone na rozwój zaburzeń odżywiania niż osoby, które takich doświadczeń nie miały.

Jak jedzenie staje się narzędziem regulacji emocji?

Jedzenie to jedna z pierwszych form regulacji emocji, jaką poznajemy – kojarzy się z bezpieczeństwem, opieką i bliskością. W sytuacjach traumatycznych jedzenie może przejąć rolę „mechanizmu obronnego”:

• Anoreksja – restrykcje żywieniowe i kontrola nad ciałem dają złudne poczucie bezpieczeństwa i władzy nad własnym życiem.

• Bulimia – napady objadania i późniejsze zachowania kompensacyjne (np. wymioty) pełnią funkcję rozładowania nagromadzonego napięcia i emocji.

• Kompulsywne objadanie się – jedzenie staje się sposobem na zagłuszenie lęku, pustki i smutku, choć po epizodzie pojawia się poczucie winy i wstydu.

W każdym z tych przypadków jedzenie przestaje pełnić swoją naturalną funkcję – staje się narzędziem do radzenia sobie z bólem psychicznym i nieprzepracowaną traumą.

Konsekwencje psychiczne i fizyczne

Kiedy jedzenie pełni funkcję regulatora emocji, prowadzi to do błędnego koła:

1. Pojawia się trudna emocja (lęk, smutek, wstyd).

2. Osoba sięga po jedzenie lub restrykcje jako sposób poradzenia sobie.

3. Następuje chwilowa ulga.

4. Pojawia się poczucie winy, obniżenie samooceny, jeszcze silniejsze emocje.

Taki schemat utrwala zaburzenia odżywiania i sprawia, że problem sam nie znika. Co więcej, prowadzi nie tylko do cierpienia psychicznego, ale także do poważnych konsekwencji zdrowotnych – niedożywienia, chorób układu pokarmowego, zaburzeń hormonalnych, cukrzycy typu 2 czy chorób sercowo-naczyniowych.

Rola terapii w przepracowywaniu traumy i zaburzeń odżywiania

Leczenie zaburzeń odżywiania wymaga kompleksowego podejścia. Kluczowe znaczenie ma psychoterapia, która pozwala dotrzeć do źródeł problemu – często ukrytych w traumatycznych doświadczeniach z przeszłości.

W terapii osoba uczy się:

• rozpoznawać i nazywać swoje emocje,

• regulować napięcie w zdrowy sposób,

• przepracowywać traumatyczne wspomnienia,

• odbudowywać poczucie wartości i akceptację własnego ciała,

• tworzyć zdrowsze sposoby radzenia sobie w trudnych sytuacjach.

W zależności od indywidualnych potrzeb pacjenta stosuje się różne podejścia terapeutyczne, takie jak terapia poznawczo-behawioralna (CBT), terapia schematów czy terapia skoncentrowana na traumie. W niektórych przypadkach konieczna jest także współpraca z psychiatrą oraz dietetykiem.

Nadzieja na zmianę

Choć trauma z dzieciństwa może odcisnąć ogromne piętno, nie musi definiować całego życia. Dzięki terapii możliwe jest przerwanie błędnego koła i zbudowanie nowej, zdrowszej relacji z jedzeniem i samym sobą.

Jeśli zauważasz u siebie lub bliskiej osoby objawy zaburzeń odżywiania, nie czekaj – profesjonalna pomoc naprawdę działa. W Centrum Psychoterapii i Leczenia w Nowym Targu  możliwa jest kompleksowa diagnoza i terapia zaburzeń odżywiania oraz następstw traumy. Skontaktuj się z nami, aby umówić się na pierwszą wizytę.

Centrum Psychoterapii i Leczenia
ul. Jana Kilińskiego 1, Nowy Targ
📞 18 307 01 11
📧 biuro@centrum-leczenia.pl